Müəllif:Gülbəniz Hüseynli/Banco.az
Dünyada orta ömür uzunluğu artdıqca bir çox ölkə pensiya yaşlarını yenidən nəzərdən keçirir və düzəlişlər edir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Bölməsinin məlumatına görə, qlobal orta ömür uzunluğu 1950-ci ildə 46,5 il olduğu halda, 2000-ci ildə bu göstərici 66 yaşa çatıb. 2050-ci ilədək isə 76 yaşa qədər artacağı proqnozlaşdırılır.
Bu tendensiya bir çox ölkəni pensiya yaşına dair islahatlar aparmağa məcbur edib.
Banco.az xarici KİV-ə istinadən dünyanın müxtəlif ölkələrində tətbiq olunan pensiya yaş hədlərini təqdim edir.
ABŞ
Amerika Birləşmiş Ştatlarında pensiya yaşı insanın doğum ilindən asılı olaraq dəyişir.
1943-1954-cü illərdə doğulanlar üçün – 66 yaş
1955-1960-cı illərdə doğulanlar üçün – 66-67 yaş aralığı
1960 və daha sonra doğulanlar üçün – 67 yaş
ABŞ-də pensiya yaşı bir çox Avropa ölkələri ilə müqayisədə yüksək olsa da, Yaponiya, Yeni Zelandiya (68 yaş) və İndoneziya (69 yaş) kimi ölkələrdə bu hədd daha yuxarıdır. İslandiya və Norveç isə 67 yaşla ən yüksək pensiya yaşına malik ölkələr sırasındadır.
Fransa
Fransada 2023-cü ildə həyata keçirilən pensiya islahatı minimum pensiya yaşını 62-dən 64-ə yüksəltdi. Bununla yanaşı, daha erkən yaşda işləməyə başlayan şəxslərin müəyyən şərtlər daxilində erkən pensiyaya çıxmasına imkan verən qaydalar da mövcuddur. Lakin pensiya yaşının artırılması ölkədə genişmiqyaslı etirazlara və ixtişaşlara səbəb olub.
Çin
2024-cü ilin sentyabrında Çin hökuməti 1950-ci illərdən bəri ilk dəfə pensiya yaşına dair islahat qəbul etdi.
Göy yaxalı işçilər üçün (fiziki işçilər) – pensiya yaşı 50-dən 55-ə qaldırıldı.
Ağ yaxalı işçilər üçün (idarəetmə və ofis işçiləri) – 55-dən 58 yaşa yüksəldildi.
Kişilər üçün pensiya yaşı – 60-dan 63 yaşa artırıldı.
Bu dəyişikliklər Çində yaşlanan əhalinin iqtisadi təsirlərini azaltmaq məqsədi daşıyır.
Asiya ölkələrində pensiya yaşları nisbətən aşağıdır.
Çin, Hindistan və Cənubi Koreyada rəsmi pensiya yaşı 50-lərin sonu və 60-ların əvvəli arasında dəyişir.
Ən aşağı pensiya yaşı isə 55 yaşla Şri-Lankada tətbiq edilir.
Azərbaycanda pensiya yaşı kişilər üçün 65 yaş, qadınlar üçün isə 1 iyul 2024-cü ildən etibarən 64 yaş müəyyən edilib. Bu göstərici bəzi Avropa ölkələri ilə müqayisədə orta səviyyədə hesab edilir.
Pensiya yaşlarının qaldırılmasının əsas səbəbləri bunlardır:
İnsan ömrünün uzanması və iş qabiliyyətinin daha uzun müddət qorunması
Pensiya fondlarının yükünün azaldılması
Əmək bazarında aktiv iştirakın stimullaşdırılması
Dünya üzrə ümumi tendensiya pensiya yaşının tədricən artırılması istiqamətindədir. Bu, həm iqtisadi sabitliyi qorumaq, həm də əhalinin uzunmüddətli sosial təminatını gücləndirmək məqsədi daşıyır.
